Emir Danişmend’den Osmanlı’ya uzanan egemenlik hikâyesi…Kargı’nın tarihi yolculuğu

ÖZEL HABER: TURAN OZAN ACAR

Kargı Belediyesi'nin resmi sayfasında yer alan Tarihçe kısmında yer alan bilgilere göre Malazgirt’in ardından gelen fetihlerde Kargı ve çevresi de Türk yurdu haline geldi.

İlçenin tarih sahnesine çıkışı Danişmend Gazi ile başlarken, Osmanlı topraklarına katılışı ise Fatih Sultan Mehmet döneminde kesinleşti.
Türklerin Anadolu’yu yurt edinme sürecinde tarihi bir geçiş noktası olan Çorum’un Kargı ilçesi, hem askeri hem de idari tarih açısından önemli bir yerleşim olarak öne çıkıyor. İlçenin Türk egemenliğine girişi, Malazgirt Savaşı (1071) sonrası Anadolu’nun paylaşım sürecinde yaşanmıştır.

DANİŞMEND GAZİ İLE BAŞLAYAN TÜRK HAKİMİYETİ

Malazgirt Zaferi’nin ardından Sultan Alparslan’ın komutanlarına verdiği fetih görevlerinden biri de Emir Danişmend Gazi’ye düşmüştür.
Emir Danişmend, merkezi Malatya olan devletini kurmuş ve Anadolu’nun büyük bölümünde hakimiyet kurmuştur. Onun komutanlarından Emir Kara Tegin, 1083–1084 yılları arasında Kargı ve çevresini ele geçirmiş, böylece bölge ilk kez Türk idaresine girmiştir.

SELÇUKLULAR, BEYLİKLER VE KARGI’NIN EGEMENLİK DÖNEMLERİ

Danişmendliler sonrası Kargı; Anadolu Selçuklu Devleti, Çobanoğulları ve Candaroğulları gibi Türk beylerinin idaresine girmiştir. Selçuklu dönemine ait fazla yazılı kaynak bulunmasa da, Alaaddin Keykubat döneminde Çoban Hüsamettin’in Kastamonu ve çevresinde önemli kazanımlar elde ettiği, bu toprakların bir süreliğine onun idaresine geçtiği bilinmektedir.

YILDIRIM BAYEZİD VE KIRKDİLİM MUHAREBESİ

Kargı’nın Osmanlı topraklarına ilk girişi, 1392 yılında Yıldırım Bayezid dönemine rastlamaktadır. Bu tarihte Kadı Burhanettin ile yapılan ve Çorum’un Kırkdilim mevkiinde gerçekleşen savaşta, Amasya Sancakbeyi Şehzade Ertuğrul şehit düşmüş, bölge kısa süreliğine Kadı Burhanettin’in eline geçmiştir. Ancak 1393 yılında tekrar Osmanlı topraklarına katılmıştır.

ANKARA SAVAŞI SONRASI YENİDEN BEYLİK DÖNEMİ

1402 yılındaki Ankara Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) bölgeye yeniden hâkim olmuşlardır. Beyliğin hükümdarı Kasım Bey, Osmanlılarla dostane ilişkiler kurarak yarı bağımsız bir yönetim sürdürmüştür. Tahrir defterleri, bu dönemde Kargı’nın Kasım Bey idaresinde olduğunu gösteren en önemli kaynaklardandır. Kasım Bey’in, Çankırı’daki imaretine Kargı’ya bağlı Yazı Kilise (bugünkü Dereköy) köyünü vakfettiği bilinmektedir.

KARGI’NIN OSMANLI’YA KATILIMI VE SANCAK YAPILANMASI

Kasım Bey’in 1430 sonrasında vefat etmesiyle, Kargı kalıcı olarak Osmanlı topraklarına katılmış ve Çankırı Sancağı'na bağlı bir kaza olmuştur. Genel olarak Kastamonu ve çevresinin tamamı ise 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir.

SINIR BOYUNDAN DEVLETİN KAZASINA

Bugün küçük bir ilçe görünümünde olan Kargı, tarih boyunca büyük devletlerin sınır boylarında yer alan, askeri ve idari geçişlerde önemli rol oynayan bir merkez olmuştur.

Danişmendli fetihlerinden Osmanlı tahrir defterlerine uzanan belgeler, bu kadim ilçenin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında üstlendiği tarihî sorumluluğun sessiz tanıklarıdır.